روزه، یکی از واجبات ما مسلمانان است که آثار معنوی فراوانی برای ما به دنبال دارد، رسیدن به تقوای الهی، بالابردن صبر  هنگام تحمل گرسنگی و تشنگی و به یاد فقرا و نیاز مندان بودن ازجمله آثار روزه می باشد. روزه وسیله است برای رسیدن به تقرب الهی و یک نوع آمادگی جسمی و نوعی پالایش بدن برای امور مذهبی است، روزه گرفتن در ادیان گذشته مثل دین زردتشت، مسیحیت و دیگر ادیان نیز سفارش شده بود.

روزه قضا، زمانی برای فرد واجب می شود که به دلیل عذر شرعی نتواند روزه ماه رمضان را انجام دهد، روزه قضا احکام خاص خود را دارد که بر هر مکلفی واجب است که رساله مرجع خود رجوع کند و سوالات خود را از آنجا پیدا کند، در این راستا ما بر آن شدیم که احکام روزه قضا مراجع - مانند مقاله احکام روزه قضا آیت الله بهجت قدس سره و احکام روزه قضا آیت الله نوری همدانی،-  را به صورت مقاله برای کاربران عزیز در بیاوریم که آسانتر قابل دسترسی باشد. در این مقاله احکام روزه قضا مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی را ارائه کرده ایم:

1. جاهل به حکم:

فردی که در ابتدای سن تکلیف، جاهل به حکم بوده و روزه هایش را انجام نداده، حکم روزه او چیست؟
پاسخ: چنانچه جاهل به مساله بوده و در مورد یادگیری احکام غفلت داشته، فقط قضای روزه ها بر او واجب است، اما اگر متوجه بوده و احتمالا توانایی یادگرفتن مسائل را داشته و با بی توجهی و بی اعتنایی و سهوا دنبال یادگیری نرفته، هم قضا و هم کفاره بر ذمه اوست.


2. انجام روزه مستحبی با وجود داشتن روزه قضا: 

آیا شخصی که روزه قضا بر ذمه دارد، می تواند روزه مستحبی بگیرد؟
پاسخ: خیر، نباید روزه مستحبی بگیرد.

3. نداشتن توانایی برای انجام روزه قضا: 

فردی که قدرت و توان انجام روزه قضا را ندارد، چه تکلیفی بر ذمه اوست؟
پاسخ: هر زمانی که توانایی پیدا کرد، روزه ها را انجام دهد.

4. ایجاد شدن عذری در تنگی وقت برای انجام روزه قضا:

چنانچه فردی در انجام قضای روزه هایش تعلل کند تا اینکه زمان انجام آن تنگ شود و در زمان کم هم برایش عذری دیگر ایجاد شود، چه وظیفه ای بر ذمه او است؟
پاسخ: باید هم قضا روزه و هم کفاره یک مد طعام مانند گندم و جو را به فقیر بدهد و زمانی که عذر داشته تصمیم گرفته بوده که چنانچه عذرش بر طرف شده، قضای روزه هایش را انجام دهد و قبل از آنکه روزه ها را قضا نماید در زمان نتگی وقت عذر برایش ایجاد شد، در این حالت هم، علاوه بر قضا، بنا بر احتیاط واجب کفاره یک مد طعام را برای هر روز به فقیر بدهد.
 

5. انجام ندادن عمدی روزه قضا:

اگر شخصی به دلیل عذری روزه ماه رمضان را انجام دهد، و بعد از ماه مبارک عذرش از بین برود و توانایی انجام روزه را داشته باشد، اما از روی عمد قضای روزه را انجام ندهد، چه تکلیفی برای او است؟
پاسخ: علاوه بر قضا باید کفاره یک مد طعام از گندم و جو و امثال آن را به فقیر بدهد.


6. افطار کردن روزه قبل از حرکت برای مسافرت در ماه رمضان:

فردی که قصد مسافرت داشته - مسافرتش قبل از اذان ظهر بوده - و پیش از حرکت در منزل غذا خورده و روزه اش را افطار کرده، حکم این مساله چیست؟
پاسخ:هم قضا روزه و هم کفاره بر ذمه او است و چنانچه احتمال هم نمی داده و نمی دانسته که نباید روزه را افطار کند، در این حالت فقط قضای روزه بر او واجب است.

7. غذا خوردن سهوی، در روزه واجب:

فردی که در حال انجام روزه واجب است و از روی فراموشی و سهوی غذایی بخورد که و بعد متوجه شود، لذا فکر کرده که روزه او باطل شده و روزه را افطار می کند، حکم این مساله چیست؟
پاسخ: چنانچه روزه او روزه ماه رمضان بوده و او جاهل مقصر بوده یعنی در فرا گرفتن احکام کوتاهی کرده، هم قضا و هم کفاره بر ذمه اوست.

8. دادن پول به فقیر بابت کفاره تاخیر:

فردی که به دلیل بیماری نتوانسته روزه ماه رمضان را انجام دهد، آیا می تواند بابت کفاره تاخیری پول به فقیر بدهد؟
پاسخ: ابتدا قضای روزه ها بر ذمه اوست که باید انجام دهد و اگر فقیر از جانب او وکیل می شود که با آن پول غذا خریداری کند و خود او تملک کند مانعی ندارد و باید فقیر مورد نظر مورد اطمینان باشد.

9. سرباز زدن از روزه گرفتن با وجود تذکر اطرافیان:

آقا پسری که به سن تکلیف رسیده و خانواده اش به او تذکر داده که پانزده سال قمری شما شده و باید روزه هایتان را انجام دهید اما او باورش نشده و فکر می کرده که باید پانزده سال شمسی را ملاک قرار بدهد و در نتیجه روزه های آن سال اول را انجام نداده، تکلیف او در این مساله چیست؟
پاسخ: چنانچه  در پیدا کردن حکم و تحقیق کردن سهل انگاری و بی توجهی کرده، هم قضا و هم کفاره بر او واجب است.
 

10.افطار کردن بعد از اذان ظهر برای روزه استیجاری: 

فردی که برای روزه قضای میتی اجیر شده، اگر روزه را بعد از ظهر افطار کند، کفاره بر او واجب می شود؟ 
پاسخ: خیر کفاره ای بر ذمه او نیست.


11. انجام ندادن روزه قضا از عمد و نداشتن کفاره: 

خانمی که سال ها قبل ۴سال از روزه هایش را انجام نداده و فعلا مشغول  تهیه جهیزیه برای خودش می باشد و قدرت مالی ندارد که کفاره روزه هایش را بدهد، تکلیف او چیست؟
پاسخ: قضای روزه ها بر او واجب است و باید انجام دهد و و برای کفاره هر روزش حدودا ۴۵ کیلو گندم یا پول آن را حساب کند و کمکم برای فقرا نان تهیه کند و همچنین چنانچه به نیت بی توجهی و مسامحه نباشد، مشکلی ندارد.


12.حکم روزه هایی که با غسل جنابت نادرست انجام شود:

فردی که چند وقت روزه هایش را با غسل جنابت نادرست می گرفته، در این صورت تکلیف روزه هایش چیست؟ 
پاسخ: روزه هایش درست است و کفاره و قضایی بر ذمه او نیست.


 

13. افطار عمدی روزه ماه رمضان: 

فردی که روزه ماه رمضان  را از روی عمد باطل کرده و همچنین وقتی روزه قضا انجام می داده بعد از اذان ظهر باطل کرده، و نمی دانسته کفاره دارد و تکلیف او چیست؟
پاسخ: هم کفاره افطار عمدی و هم قضای روزه ها را باید انجام بدهد و برای باطل کردن روزه قضا در بعد از اذان ظهر هم کفاره بر او واجب می شود، حتی اگر نمی دانسته که با این کار کفاره بر او واجب می شود، اما چنانچه با آگاهی انجام داده که کاری حرام انجام داده.
 

14.اطلاع نداشتن از حکم استمناء در حال روزه داری:

فردی که فکر می کرده که استمناء انجام دهد، فقط جریمه اش یک روز روزه قضا بگیرد، کفایت می کند، در این حالت تکلیفش چیست؟
پاسخ: چنانچه با علم به این موضوع، این کار را انجام داده، هم کفاره و هم قضا بر ذمه او است.
 

15.عاقل شدن مجنون:

شخصی که مجنون و دیوانه است و بعد از مدتی سالم می‌شود، تکلیف روزه های قضایش چیست؟
پاسخ: روزه های زمان دیوانه بودنش واجب نیست.

16.مسلمان شدن کافر و روزه های قضایش:

اگر کافری مسلمان بشود، آیا واجب است روزه های زمان کافر بودنش را انجام دهد؟
پاسخ: بر او واجب نیست که روزه هایش را قضا کند و اینکه روزه آن روز را که به اسلام روی آورده را نیز واجب نیست که انجام دهد، اما چنانچه پیش از اذان ظهر مسلمان شد و هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام نداده باشد، بنابر احتیاط واجب باید نیت روزه کند وآن روز را روزه بگیرد و اگر چنین نکرداحتیاط واجب قضای آن را انجام دهد، اما چنانچه فردی که مرتد شده، مسلمان شود، روزهای زمان مرتد بودنش را باید قضا کند.

17.حکم روزه نگرفتن به دلیل مستی:

وقتی فردی به دلیل مستی روزه نگیرد، چه تکلیفی دارد؟
پاسخ: باید روزه آن روز را قضا کند،حتی اگر دلیل مست شدنش مداوای بیماری بوده.


18.مردد بودن در تعداد روزه هایی که انجام نشده :

شخصی که به علت عذر، چند روز از ماه مبارک رمضان را روزه نگرفته و مردد است که بعد چند روز عذر او برطرف شده، تکلیف او چیست، مقدار کمتر را روزه بگیرد یا مقدار بیشتر؟
پاسخ: مقدار کمتری را که احتمال روزه نگرفتن دارد را می تواند انجام دهد، برای  مثال: وقتی که فرد پیش از ماه رمضان به مسافرت رفته و نمی داند که روز  پنجم ماه از سفر برگشته یا روز ششم، می تواند ملاک را روز پنجم قرار دهد و ۵ روز روزه بگیرد و همچنین فردی که نمی داند چه زمانی عذر برایش ایجاد شده، برای مثال:  نمیداند روز بیست و پنجم به مسافرت رفته یا روز بیست و ششم می‌تواند زمان کمتر را ملاک قرار بدهد و ۵ روز روزه قضا بگیرد، اما احتیاط واجب بر آن است که زمان بیشتر را برای قضا کردن ماک قرار بدهد، در حالی که زمان مسافرت رفتن را می داند اما مدتش را نمی داند.


19. اولویت داشتن انجام روزه قضا چه سالی؟ :

شخصی که از چندین ماه رمضان روزه قضا بر عهده اش است، کدام را ابتدا انجام دهد؟ 
پاسخ: در نیت روزه مشخص نکند که روزه کدام سال را می گیرد، روزه او برای روزه سال اول محسوب می شود.


20.باطل کردن روزه قضا:

در چه صورتی می توان روزه قضا را باطل کرد؟
پاسخ: چنانچه زمان انجام روزه قضا کم و تنگ نباشد، مشکلی ندارد که قبل از اذان ظهر روزه اش را افطار کند.
 

21.حکم باطل کردن روزه استیجاری:

آیا می توان روزه میتی را که بر ذمه گرفته ایم را باطل کنیم؟ 
پاسخ: بنا بر احتیاط واجب، نباید بعد از اذان ظهر روزه اش را باطل کند.

22.فوت خانم در ماه رمضان و روزه های نگرفته همان سال:

چنانچه فرد به دلیل بیماری یا حیض یا نفاس چند روزی را روزه نگرفته و قبل از تمام شدن ماه رمضان  فوت کند، تکلیف این روزه ها چیست؟
پاسخ: لزومی ندارد روزه ها را برایش قضا کنند.


23.طولانی شدن بیماری تا ماه رمضان سال بعد: 

فردی که به دلیل بیماری نتواند روزه ماه رمضان را بگیرد و بیماری او تا ماه رمضان سال آینده ادامه دار شود، تکلیفش چیست؟
پاسخ: قضایی بر ذمه او نیست و باید کفاره یک مد طعام که حدود ده سیر است از گندم وجو وامثال آن به فقیر بدهد، اما چنانچه عذر اولش برطرف شود وعذری دیگر برای او ایجاد شود، برای مثال به مسافرت برود و این عذر تا ماه رمضان بعدی باقی باشد، قضای روزه هایی را که انجام نداده بر او واجب است  و بنا بر احتیاط واجب برای هر روزی که روزه نگرفته یک مد طعام کفاره از گندم و جو به فقیر بدهد. 
 

24.ایجاد شدن عذری دیگری بعد از بر طرف شدن عذر اول:

فردی که به دلیل مرضی نتوانسته روزه ماه رمضان را انجام دهد، بعد از پایان ماه رمضان مرضش از بین رفته اما عذر دیگری برایش ایجاد شده، که به واسطه آن نتوانسته روزه هایش را تا ماه رمضان بعدی قضا کند، تکلیف او چیست؟ 
پاسخ: قضای روزه ها بر ذمه او است که باید انجام شود و چنانچه در ماه مبارک رمضان غیر از مرض، عذری هم بوده و به دلیل آن نتوانسته تا ماه رمضان سال آینده روزه هایش را قضا کند، بنا بر احتیاط واجب یک مد طعام به فقیر بدهد.

25.ادامه دار شدن بیماری تا چند سال: 

اگر فردی بیمار شده و بیماری او  تا چند سال ادامه دار شود، تکلیف  قضای روزه هایش چیست؟ 
پاسخ: بعد از آنکه سالم شد، چنانچه تا ماه رمضان سال بعد زمان دارد که روزه هایش را قضا کند باید روزه های سال آخر را انجام دهد، و برای روزه های سال های قبل به اندازه یک مد طعام برای هر روزی کفاره بدهد.


26. حکم انجام ندادن عمدی روزه:

فردی عمدا روزه ماه رمضان را انجام ندهد، و فعلا در صدد جبران  آن است، چه وظیفه ای بر ذمه او است؟ 
پاسخ: قضا هر روز را باید انجام دهد و برای هر روز کفاره: دو ماه روزه یا غذا دادن به شصت فقیر یا اینکه یک بنده آزاد کند و اگر  تا ماه رمضان سال بعد قضا را انجام ندهد، برای هر روز علاوه بر موارد بالا یک مد طعام هم باید به فقیر بدهد.



27.وجوب انجام روزه ای غیر از روزه قضای پدر بر پسر بزرگتر: 

چنانچه پدر شخصی، بعد از مرگش، روزه واجبی ای به غیر از روزه ماه رمضان مثل روزه نذر بر ذمه دارد، آیا بر پسر بزرگتر واجب است  که آن را انجام دهد؟
پاسخ: بنا بر احتیاط واجب باید قضا کند.
 

28.به تاخیر انداختن روزه قضا:

فردی که انجام روزه های قضایش را  چند سال به تاخیر بیندازد چه وظیفه ای دارد؟
پاسخ: باید علاوه بر قضا کفاره یک مد طعام را برای هر روز، به فقیر بدهد.
 

منابع:

1.پورتابل النهار
2.سایت باقر العلوم